İsimler ve anlamları

İsimlerimiz ve anlamları üzerine düşündüm bugün derste Widad Qadi 'Gece yolculuğu'ndan bahsedip benim adımı yazınca tahtaya. Burada çoğu insan Doğu'da isimlerin bir anlamı olmasına, hem de gerçekten derin anlamları olmasına çok şaşırıyor. İsmimi çok seviyorum, hem melodisi güzel geliyor kulağa, hem de anlamını ve kökenini çok sihirli buluyorum. Adımın anlamının 'gece yolculuğu' olması ve Miraç gecesini anlatırken kullanılması, Arapçadan geliyor olması ve Kuran'da önemli bir yeri olması mutlu ediyor beni. Farkettim ki ailemizdeki bütün isimler Arapçadan geliyor. Aslında Farsça isimleri de çok seviyorum, kulağa gerçekten çok hoş geliyor tınısı Farsçanın.

Elif Şafak'ın Pinhan'da söylediği gibi isimler gerçekten de büyülü ve büyücü aynı zamanda bence. Bize verilen isim, bizi tanımlıyor, ama bir süreden sonra biz de o isme göre şekillenmeye başlıyoruz. Yani iki taraflı bir yolculuk bu, hem biz ismimizi etkiliyoruz, hem de ismimiz bizi etkiliyor. İşte bu yüzden insanlık tarihi boyunca bir şeye isim verme, onun üzerinde tartışmasız bir güç sahibi olmanın da simgesi oldu. Bir şeye ilk kim verdiyse ismini, bu ister yeni bir icat olsun, ister varolan bir kıtanın keşfi, ister yeni bir yıldız, ister yepyeni bir bitki türü, ona ilk ismini veren, üzerinde egemenliğini ilan etmiş gibi oluyor. Ve verdiği isim daha sonra büyük bir olasılıkla değiştirilmeyeceği için aynı zamanda onun üzerindeki imzası gibi de kalıyor.

'Adlandırma' eylemi insanlar arasında gerçekleştirildiğinde ise daha da ilginçleşiyor. Çoğunlukla kendimiz seçmiyoruz ismimizi, biz bebekken bize veriliyor adımız ve biz büyüdükçe ona alışmamız ve onu sahiplenmemiz bekleniyor. Öylesine benimsiyoruz ki ismimizi ve özdeşleşiyoruz ki onunla, bir süre sonra çok kalabalık bir yerde alçak sesle dahi söylense ismimiz, dönüp bakmak bir reflekse dönüşüyor bizim için.

Türkçe de bu açıdan çok güzel bir dil, çoğu zaman bir sözcükten bahsederken onun, anlattığı nesnenin ya da kavramın özelliklerini almış olduğunu farkediyorum. Mesela su, akıcı basit ama çok önemli bir maddeyi anlatmak için çok güzel bir sözcük. Ya da uyku, ne kadar yumuşak ve rahat söylenen bir kelime, tam da uyku halini anlatıyor gibi.. Renklerin isimleri de çok ilginç, mesela 'Mavi', Farsça 'Mai' den geliyor, yani 'suya ait, su gibi' demek.. Kelimelerin kökenlerini araştırmak ve nereden geldiklerini keşfetmek, etimolojik köklerini bulmak çok eğlenceli gerçekten. Aynı kelimenin farklı dillerde ne kadar çeşitli ve değişik anlamlarda kullanıldığını görünce şaşırmamak elde değil.

Biz ismimizi şekillendiriyoruz, ismimiz de bizi.. Acaba farklı bir ismimiz olsaydı kişiliğimiz daha mı farklı olurdu? Ya da adaş olanların birbirine mi benzer karakterleri? Benim tek bir ismim olduğu için de çok merak ediyorum: İki ismi olan insanlar, neden birini diğerine tercih eder mesela? O ismi kullanmalarının ve diğerini geri plana atmalarının sebepleri nelerdir? İnsanlar çocuklarına isim koyarken en çok neleri düşünür, nelerden ve kimlerden etkilenir? Koyduğu ismin çocuğu üzerinde nasıl bir etkisi olacağını tahmin edebilir mi önceden? Ya da kendi hayallerini mi yükler aslında farkında olmadan çocuğuna, verdiği isimle?

İlk tanıştığımızda birisine herşeyden önce adını sormamızdan belli ne kadar önem verdiğimiz isimlere. O kişinin adını en başa yerleştiririz ve onun altına sıralarız bütün özelliklerini, kişiliğini, onunla ilgili gözlemlerimizi.. Bir insanın yüzünü düşündüğümüzde, adından ayıramayız gözümüzün önüne gelen imgeyi..

'Bir isim seç' deselerdi bize dünyaya gelir gelmez, acaba farklı bir isim mi seçerdik, yoksa kendi ismimizi mi alırdık yine?